John Martyn Foto: Lex van Rossen

UTRECHT - De pophistorie kent slechts een handjevol eigenheimers die tijd en trend ten spijt, zichzelf blijven vernieuwen zonder het unieke wat hen aankleeft te verliezen.

Het oermens Captain Beefheart, de kluizenaar John Martyn en het nachtdier Tom Waits behoren daartoe.

Ze hebben een lange, moeizaam opgebouwde carrière gemeen, het lot van de eeuwige Einzelgänger en het bezit van een stem die rauw en primitief een scala aan emoties weet op te roepen. Alle drie zijn het schatbewaarders van een expressiekunst, die welhaast verloren dreigt te gaan in een popbedrijf dat zij in een haat/ liefde pose moeten omarmen.

De schot John Martyn valt nog niet de brede aanhang van Tom Waits ten deel, maar dat zal vermoedelijk niet lang meer duren. Zijn regelmatige bezoeken aan ons land spelen zich steeds minder in obscuriteit af. Woensdag begon hij in Tivoli aan een zes optredens tellende tournee. En het was alsof de titel van zijn laatste elpee, Piece By Piece, als credo diende voor de veranderingen in zijn bijna twintigjarige loopbaan.

Begonnen als folkzanger ontwikkelde hij in de loop van de jaren '70 een unieke stijl, die voor de luisteraar het beeld oproept van een mysticus op zoek naar het onzichtbare. Hij tovert je droombeelden voor in sferische klanken, ondersteund door ijle gitaarakkoorden die vervormd en vermenigvuldigd het onaardse karakter versterken. Daar overheen zingt, beter zégt hij op hartverscheurende wijze strofen tekst die als rituele bezweringen uit zijn gepijnigde ziel opstijgen.

Tijdens zijn vele solo-optredens of, zoals vorig jaar, in spiegelgevecht gewikkeld met zijn toetsenman die als alter ego fungeerde, komen Martyns kwaliteiten in al hun kwetsbaarheid het best tot hun recht.

Trio
Toch lijkt hij op zijn huidige toernee, piece by piece, stukje bij beetje, uit die kluizenaar-tegen-wil-en-dank-rol te willen stappen. Martyn heeft voor deze toer een trio op bas, drums en toetsen meegenomen dat aanvankelijk veel van de subtiliteit wegspeelde. Het geluid in Tivoli kwam grauw uit de speakers, alsof het schuurpapier van Martyns stembanden al niet goed genoeg was. De straffe bonk van bas en drums drukte zijn zang weg, bovendien vermaalde ze dikwijls de fragiele sfeer waarin zijn teksten zo goed gedijen.

Maar halverwege het concert veranderde dat. De band nam gas terug, soms tot op het akoestische af, en de meester was weer geheel terug in zijn oude doen.

Big Muff, Solid Air en veel werk van het laatste album deden Martyns nieuwe stijl geheel recht. Het meditatieve dat altijd in zijn muziek besloten ligt, mengde zich met de wat scherpere rock-koers die hij nu gekozen heeft. Dit gevoegd bij zijn ijzersterke persoonlijkheid -jij bent er voor hém, en niet andersom- deed het concert uitgroeien tot een warm en intens gebeuren.

Nog te horen: vanavond in Stadsschouwburg - Heerlen, morgen Paradiso - Amsterdam; daarna Patronaat - Haarlem en Arena - Rotterdam.

Foto: Lex van Rossen

sitenotes:
This review was published in Trouw of Friday 28 March 1986. The picture used was taken one year earlier during the Sapphire tour.